List of Prime Ministers of India

The Prime Minister of India is the political leader of the country and the principal head of government of the Republic of India. As addressed to in the Constitution of India, the prime minister is the chief of government, chief advisor to the president, head of the Council of Ministers and the leader of the majority party in parliament. The office holder is responsible for nominating all other members of the government, chairing cabinet meetings.^[1] The office of Prime Minister was created immediately after the establishment of India, according to the Indian Independence Act, in 1947.^[a][2] There have been 13 and one acting prime ministers since 1947. From Indian National Congress; six, Janata Dal; three and one from Janata Party, Janata Party (Secular), Samajwadi Janata Party, Bharatiya Janata Party leaders have served at the post.
Jawaharlal Nehru was appointed as the first Prime Minister of independent India by the Governor General in 1947. He served at the post till 27 May 1964 when he died in office, making him the longest serving Prime Minister of the country.^[3][4] Gulzarilal Nanda succeed him as the acting Prime Minister and served until elections.^[5] Lal Bahadur Shastri was selected as the second Prime Minister of the country on 9 June 1964^[6] and the place was taken by Nanda as an acting Prime Minister again, when he died.^[7][8] Indira Gandhi assumed the office as the third Prime Minister on 24 January 1966 and served till 24 March 1977, making her the first female Prime Minister of India.^[9][10] Morarji Desai, the first Janata Party leader^[11][b] and Charan Singh the first Janata Party (Secular)^[12][c] leader served at the post chronologically until Gandhi was reelected for the post on 14 January 1980.^[13] She served at the position till 31 October 1984 when she was assassinated,^[14][d] making her the country's second longest serving and the world's second longest serving female Prime Minister.^[17][18]
Rajiv Gandhi, son of the late Indira, succeeded his mother as the sixth prime minister on 31 October 1984.^[19] V. P. Singh, the first Janata Dal leader^[e][20] and Chandra Shekhar,^[21] the first Samajwadi Janata Party^[f][g] then occupied the post until the election of P. V. Narasimha Rao of the Indian National Congress in 1991.^[24] He was succeeded by Atal Bihari Vajpayee; the first Bharatiya Janata Party^[h] leader to take the position 16 May 1996, however the government fell after 13 days as BJP was unable to get the support from other parties.^[25] H. D. Deve Gowda and Inder Kumar Gujral,^[26][27] both from Janata Dal served at the post chronologically forming the United Front until reelection of Vajpayee in 1998 who formed the National Democratic Alliance (NDA) government for the first time.^[28] The government collapsed after thirteen months resulting in fresh polls in which Vajpayee was reelected for the third time.^[25] He served at the post till 22 May 2004 when Indian National Congress again came to power with Dr. Manmohan Singh assuming the post as the 13th Prime Minister, forming the United Progressive Alliance (UPA) government for the first time.^[29][i] Singh continued as prime minister following the 2009 general elections, and governs with the support of the UPA.^[31]

Prime Ministers

No.	Portrait	Name (birth–death); constituency	CM	Took office	Left office	Tenure length	Elections (Lok Sabha)	Appointed by	Political party (alliance)		Ref
1		Jawaharlal Nehru (1889–1964) MP for Phulpur	1	15 August 1947	27 May 1964 [†]	700116000000000000016 years, 7002286000000000000286 days	–	Lord Mountbatten	Indian National Congress		[32]
			2				1952 (1st)	Rajendra Prasad
			3				1957 (2nd)
			4				1962 (3rd)
–	–	Gulzarilal Nanda[j] (1898–1998) MP for Sabarkantha	[4]	27 May 1964	9 June 1964	13 days	– (3rd)	Sarvepalli Radhakrishnan			[33]
2		Lal Bahadur Shastri (1904–66) MP for Allahabad	5	9 June 1964	11 January 1966 [†]	70001000000000000001 year, 7002216000000000000216 days	– (3rd)				[34]
–	–	Gulzarilal Nanda (1898–1998) MP for Sabarkantha	[5]	11 January 1966	24 January 1966	13 days	– (3rd)				[33]
3		Indira Gandhi (1917–84) MP for Rae Bareli	6	24 January 1966	24 March 1977	700111000000000000011 years, 700159000000000000059 days	– (3rd)				[35]
			7				1967 (4th)
			8				1971 (5th)	V. V. Giri
4		Morarji Desai (1896–1995) MP for Surat	9	24 March 1977	28 July 1979 [RES]	70002000000000000002 years, 7002126000000000000126 days	1977 (6th)	B. D. Jatti	Janata Party		[36]
5		Charan Singh (1902–87) MP for Baghpat	10	28 July 1979	14 January 1980 [RES]	170 days	– (6th)	Neelam Sanjiva Reddy	Janata Party (Secular) with Indian National Congress		[37]
(3)		Indira Gandhi (1917–84) MP for Rae Bareli	11	14 January 1980 [§]	31 October 1984 [†]	70004000000000000004 years, 7002291000000000000291 days	1980 (7th)		Indian National Congress (I)		[38]
6		Rajiv Gandhi (1944–91) MP for Amethi	[11]	31 October 1984	2 December 1989	70005000000000000005 years, 700132000000000000032 days	– (7th)	Zail Singh	Indian National Congress		[39]
			12				1984 (8th)
7		V. P. Singh (1931–2008) MP for Fatehpur	13	2 December 1989	10 November 1990 [NC]	343 days	1989 (9th)	R. Venkataraman	Janata Dal (National Front)		[40]
8		Chandra Shekhar (1927–2007) MP for Ballia	14	10 November 1990	21 June 1991	223 days	– (9th)		Samajwadi Janata Party with Indian National Congress		[41]
9		P. V. Narasimha Rao (1921–2004) MP for Nandyal	15	21 June 1991	16 May 1996	70004000000000000004 years, 7002330000000000000330 days	1991 (10th)		Indian National Congress		[42]
10		Atal Bihari Vajpayee (born 1924) MP for Lucknow	16	16 May 1996	1 June 1996 [RES]	16 days	1996 (11th)	Shankar Dayal Sharma	Bharatiya Janata Party		[43]
11	–	H. D. Deve Gowda (born 1933) MP (Rajya Sabha) for Karnataka	17	1 June 1996	21 April 1997 [RES]	324 days	– (11th)		Janata Dal (United Front)		[43]
12		I. K. Gujral (1919–2012) MP (Rajya Sabha) for Bihar	18	21 April 1997	19 March 1998	332 days	– (11th)				[44]
(10)		Atal Bihari Vajpayee (born 1924) MP for Lucknow	19	19 March 1998 [§]	22 May 2004	70006000000000000006 years, 700164000000000000064 days	1998 (12th)	K. R. Narayanan	Bharatiya Janata Party (National Democratic Alliance)		[45]
			20				1999 (13th)
13		Manmohan Singh (born 1932) MP (Rajya Sabha) for Assam	21	22 May 2004	Incumbent	70009000000000000009 years, 700151000000000000051 days	2004 (14th)	A. P. J. Abdul Kalam	Indian National Congress (United Progressive Alliance)		[46]
			22				2009 (15th)	Pratibha Patil

Bidar-Humnabad railway line to open on Oct 2

The Bidar-Humnabad railway line will become operational on Gandhi Jayanti day (October 2). The line is part of the Bidar-Gulbarga line, which is under construction.

Announcing this here on Thursday, at a felicitation function organised by the District Congress, Railway Minister Mallikarjun Kharge said that a push pull train would run on the Bidar-Humnabad-Bidar route, as work on 60 km of the 105-km Bidar-Gulbarga line had been completed. The new line will benefit people of Bidar district immensely, he said.

For the early completion of this, he said, he had sanctioned an additional Rs 110 crore as against the provision of Rs 10 crore in this year’s budget. The project would be completed in three years. The line would have a 1.5 km-long tunnel at Margutti village and the foundation stone for the Rs 60-crore tunnel would be laid shortly.

Another major component is the construction of a railway bridge across the Bennithora rivulet at a cost of Rs 20 crore, which will also be started soon.

The other decisions announced by Kharge include converting the tri-weekly Solapur-Yeshwantpur Express into a daily train by August end or in the first week of September, commencement of electrification work on the Wadi-Gulbarga line and doubling of the Gulbarga-Hotgi line shortly, both with the assistance of the Asian Development Bank.

List of Chief Ministers of Karnataka

A Chief Minister is the elected head of government of a state of India. The chief minister is the head of the state (governor is the nominal head (de jure executive)and does every thing under the guidance of the chief minister) Cabinet, and the leader of the state Legislature. By the Constitution of India, the chief minister is appointed by the Governor of the state (article 164).
The parliamentary system in India follows the Westminster system. Hence the chief ministers of the states are elected by the members of the legislature. The people do not elect the head of the government, rather they elect their representatives only. In turn their representatives select the head of the government. But once the head of the government is elected, he or she enjoys almost exclusive executive powers. This is in contrast with the head of the state, the Governor, who is the ceremonial head of state.

Chief Minister of Karnataka (Karnataka Mukhya Mantri)
Seal of Karnataka
Incumbent Siddaramaiah since 13 May 2013
Appointer	Governor of Karnataka
Inaugural holder	K. Chengalaraya Reddy
Formation	25 October 1947

Selection process

Eligibility

The Constitution of India sets the principle qualifications one must meet to be eligible to the office of the Chief Minister. A Chief Minister must be:

• a citizen of India
• should be a member of the state legislature. If a person is elected chief minister who is not a member of the legislature, then he/she must become a member within six months.
• of 25 years of age or more^[1]

Election

The chief minister is elected through a majority in the state legislative assembly. This is procedurally established by the vote of confidence in the legislative assembly, as suggested by the governor of the state who is the appointing authority.

Oath

Since, according to the constitution, the chief minister is appointed by the governor, the swearing in is done before the governor of the state.
The oath of office.

I, <Name of Minister>, do swear in the name of God/solemnly affirm that I will bear true faith and allegiance to the Constitution of India as by law established, that I will uphold the sovereignty and integrity of India, that I will faithfully and conscientiously discharge my duties as a Minister for the State of <Name of the State> and that I will do right to all manner of people in accordance with the Constitution and the law without fear or favour, affection or ill-will.

— Constitution of India, Schedule 3, Para 5

The oath of secrecy

I, <Name of Minister>, do swear in the name of God/solemnly affirm that I will not directly or indirectly communicate or reveal to any person or persons any matter which shall be brought under my consideration or shall become known to me as a Minister for the State of <Name of the State> except as may be required for the due discharge of my duties as such Minister.

— Constitution of India, Schedule 3, Para 6

Remuneration

By Article 164 of the constitution of India, remuneration of the chief minister as well as other ministers are to be decided by the respective state legislatures.^[2] Hence this varies from state to state.

Chief Ministers of Mysore and Karnataka

Colour key for parties

  Bharatiya Janata Party

  Indian National Congress

  Janata Dal

  Janata Dal (Secular)

  Janata Party

  N/A (President's rule)

D. Devaraj Urs, Karnataka's longest-serving chief minister, held the office for 7 years, 234 days across 2 terms.

S. R. Bommai of the Janata Party, one of several leaders whose rule was cut short by imposition of President's rule

Following his tenure as the state's 16th chief minister, S. M. Krishna served as Governor of Maharashtra and Union Minister of External Affairs.

Deve Gowda's son H. D. Kumaraswamy became chief minister in 2006–07.

D. V. Sadananda Gowda of the Bharatiya Janata Party (BJP) served as the 20th Chief Minister of Karnataka.

Jagadish Shettar was the third BJP chief minister to serve during the Thirteenth Assembly.

No	Name	Term[2] (tenure length)	Assembly[3] (election)	Party[I]
Chief Minister of Mysore
1	K. Chengalaraya Reddy	25 October 1947 – 30 March 1952 (4 years, 157 days)	Not established yet	Indian National Congress
2	K. Hanumanthaiah	30 March 1952 – 19 August 1956 (4 years, 142 days)	First Assembly (1952–57) (1951/52 election) continued...
3	Kadidal Manjappa	19 August 1956 – 31 October 1956 (0 years, 73 days)
Chief Minister of Mysore (following reorganisation of states)
4	S. Nijalingappa	1 November 1956 – 16 May 1958 (1 year, 197 days)	...continued First Assembly (1952–57) (1951/52 election)	Indian National Congress
			Second Assembly (1957–62) (1957 election)
5	B. D. Jatti	16 May 1958 – 9 March 1962 (3 years, 297 days)
6	S. R. Kanthi	14 March 1962 – 20 June 1962 (0 years, 98 days)	Third Assembly (1962–67) (1962 election)
(4)	S. Nijalingappa	21 June 1962 – 28 May 1968 (5 years, 342 days)
			Forth Assembly (1967–71) (1967 election)
7	Veerendra Patil	29 May 1968 – 18 March 1971 (2 years, 293 days)
–	Vacant[II] (President's rule)	19 March 1971 – 20 March 1972 (1 year, 1 day)	Dissolved	N/A
Chief Minister of Karnataka
8	D. Devaraj Urs	20 March 1972 – 31 December 1977 (5 years, 286 days)	Fifth Assembly (1972–77) (1972 election)	Indian National Congress
–	Vacant[II] (President's rule)	31 December 1977 – 28 February 1978 (0 years, 59 days)	Dissolved	N/A
(8)	D. Devaraj Urs	28 February 1978 – 7 January 1980 (1 year, 313 days)	Sixth Assembly (1978–83) (1978 election)	Indian National Congress
9	R. Gundu Rao	12 January 1980 – 6 January 1983 (2 years, 359 days)
10	Ramakrishna Hegde	10 January 1983 – 29 December 1984 (1 year, 354 days)	Seventh Assembly (1983–85) (1983 election)	Janata Party
		29 December 1984 - 8 March 1985 (0 years, 69 days)	Dissolved with a Caretaker CM
		8 March 1985 – 13 February 1986 (0 years, 342 days)	Eighth Assembly (1985–89) (1985 election)
		16 February 1986 – 10 August 1988 (2 years, 176 days)
11	S. R. Bommai	13 August 1988 – 21 April 1989 (0 years, 281 days)
–	Vacant[II] (President's rule)	21 April 1989 – 30 November 1989 (0 years, 193 days)	Dissolved	N/A
(7)	Veerendra Patil	30 November 1989 – 10 October 1990 (0 years, 314 days)	Ninth Assembly (1989–94) (1989 election)	Indian National Congress
–	Vacant[II] (President's rule)	10 October 1990 – 17 October 1990 (0 years, 7 days)		N/A
12	S. Bangarappa	17 October 1990 – 19 November 1992 (2 years, 33 days)		Indian National Congress
13	M. Veerappa Moily	19 November 1992 – 11 December 1994 (2 years, 22 days)
14	H. D. Deve Gowda	11 December 1994 – 31 May 1996 (1 year, 172 days)	Tenth Assembly (1994–99) (1994 election)	Janata Dal
15	J. H. Patel	31 May 1996 – 7 October 1999 (3 years, 129 days)
16	S. M. Krishna	11 October 1999 – 28 May 2004 (4 years, 230 days)	Eleventh Assembly (1999–2004) (1999 election)	Indian National Congress
17	Dharam Singh	28 May 2004 – 28 January 2006 (1 year, 245 days)	Twelfth Assembly (2004–07) (2004 election)
18	H. D. Kumaraswamy	3 February 2006 – 8 October 2007 (1 year, 253 days)		Janata Dal (Secular)
–	Vacant[II] (President's rule)	9 October 2007 – 11 November 2007 (0 years, 33 days)		N/A
19	B. S. Yeddyurappa	12 November 2007 – 19 November 2007 (0 years, 7 days)		Bharatiya Janata Party
–	Vacant[II] (President's rule)	20 November 2007 – 27 May 2008 (0 years, 189 days)	Dissolved	N/A
(19)	B. S. Yeddyurappa	30 May 2008 – 31 July 2011 (3 years, 62 days)	Thirteenth Assembly (2008–13) (2008 election)	Bharatiya Janata Party
20	D. V. Sadananda Gowda	4 August 2011 – 12 July 2012 (0 years, 343 days)
21	Jagadish Shettar	12 July 2012 – 13 May 2013 (0 years, 305 days)
22	Siddaramaiah	13 May 2013 – present (0 years, 2 days)	Fourteenth Assembly (2013–18) (2013 election)	Indian National Congress

Siddaramaiah The New C.M. Of Karnataka

Siddaramaiah (born 12 August 1948) is the 22nd Chief Minister of Karnataka state in South India. Currently a leader of the Indian National Congress party, Siddaramaiah was a member of various Janata Parivar factions for several years.^[1] Earlier, as a Janata Dal (Secular) leader, he was Deputy Chief Minister of Karnataka on two occasions.^[2] On 13th May 2013 he sworn in as the new chief minister of Karnataka.^{[3]on the auspious day of BASAVA JAYANTHI}

Early life

He was born to Siddaramegowda and Boramma in a remote village called Siddaramanahundi in Varuna Hobli of Mysore District in a farmer family.^[4] He had no formal schooling till he was ten but went on to do his B.Sc and Bachelor of Law from Mysore University. He is a leader of the Kuruba Gowda community, the third largest in Karnataka.^[5][6] He is the second amongst five siblings.^[7]

Career

Siddaramaiah was a junior under a lawyer, Chikkaboraiah, in Mysore and later taught law for some time.

Political career

In 1978, he began political career when Najunda Swamy, a lawyer in Mysore, spotted him at the district courts as a law graduate. He was asked to contest and was elected to the Mysore Taluka. He contested on a Bharatiya Lok Dal ticket from Chamundeshwari constituency and entered the 7th Karnataka Legislative Assembly in 1983. His was a surprise victory and it earned him name and fame in the Old Mysore region.
Later he joined the ruling Janata Party and became the first president of Kannada Watchdog Committee (Kannada Kavalu Samiti) set up to supervise the implementation of Kannada as official language. During the mid-term polls in 1985, Siddaramaiah was re-elected from the same constituency and became Minister for Animal Husbandry and Veterinary Services. In Chief Minister Ramakrishna Hegde's government, he handled diverse portfolios such as Sericulture, Animal Husbandry and Transport portfolios during different stages.
He first suffered defeat in 1989 Assembly elections when Congress' Rajashekaramurthy won. Later in 1992, he was appointed as Secretary General of Janata Dal which H. D. Deve Gowda had also joined. He was elected again in the 1994 State Elections and became the Minister for Finance in the Janata Dal government headed by Deve Gowda. He was made Deputy Chief minister when J. H. Patel became Chief Minister in 1996. After the split in the Janata Dal, he joined the Janata Dal (Secular) faction of Deve Gowda and became the president of its state unit. However, he lost in the 1999 state elections. In 2004, when the Indian National Congress and JDS formed a coalition government with Dharam Singh as Chief minister, he was again appointed as Deputy Chief Minister.^[8]

Congress

In 2006, after differences with Deve Gowda, Siddaramaiah was expelled from JD (S). He subsequently garnered mass support from the backward classes and joined the Congress at a large public meeting held in Bangalore, in Sonia Gandhi's presence. He won the Chamundeshwari bypolls by a margin of 257 votes, despite camping in the constituency by Deve Gowda and Kumaraswamy.^[8] In the 2008 state Assembly elections, he contested from Varuna Constituency and was re-elected for the fifth time.
He won 2013 election from same constituency on 8th May 2013. He was elected as the leader of the Congress legislative party in the Karnataka assembly on 10 May 2013.^[9] He had previously announced that 2013 assembly election would be his last election.^[10]

Chief Minister of Karnataka

Siddaramaiah was elected as Chief Minister, after the Congress adopted secret balloting route to select the new chief minister.^[11][12] He took oath as the 22nd Chief minister of Karnataka on May 13, 2013. After being sworn in as the Chief minister, he announced 4409.81 Crore plan which included providing rice at a discounted rate, subsidy on milk, and financial help for accommodation.^[13]

Personal life

He is married to Parvathi and has two sons: Rakesh, who has held a few film roles and helps his father, and Yathindra, who is a doctor.^[14][15] He is an atheist, and took the chief minister's oath in name of "Truth" instead of "God".^[16]

Positions held

• Chief Minister of Karnataka (13 May 2013 – present)
• Deputy Chief Minister of Karnataka (twice, 1996 and 2004)
• Minister for Finance
• Minister for Animal Husbandry and Veterinary Services (1985)
• Minister for Sericulture and Animal Husbandry
• Minister for Transport

ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಜಾತಿ ವಿರೋಧ

ನಿಂತ ನೀರಾಗಿರುವ ಕನ್ನಡದ ವಿದ್ವತ್ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಪರ, ವಿರೋಧಿ ಹೇಳಿಕೆಗಳು, ಹುನ್ನಾರಗಳು ತಾಂಡವವಾಡುತ್ತಿದ್ದು ಅಸಹನೆಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಹರಡುತ್ತಿರುವ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂಘರ್ಷಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ಸಂವಾದಾತ್ಮಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸುವ ಜವಾಬುದಾರಿ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಮೇಲಿರುವುದರಿಂದ ವಚನಕಾರರ ಬಗ್ಗೆ ಡಂಕಿನ್‌ರಂಥ ವಿದ್ವಾಂಸರು ನೀಡಿರುವ ಸಿದ್ಧ ಸಂಪ್ರದಾಯ ವಿರೋಧಿ ನಿಲುವುಗಳನ್ನು, ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಮರುಚಿಂತನೆಯ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿ ನೋಡಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ.
ಈ ಹಿಂದೆ ವಚನಪರಂಪರೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಒಪ್ಪಿತವಾದ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಭಿನ್ನವಾದ ಸೃಜನಶೀಲ ಅಥವಾ ವೈಚಾರಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಬಂದಾಗ ತಮ್ಮ ಸ್ವೀಕೃತ ವಿಶ್ವಾಸಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಾಡಿಸಿದ ಕಾರಣದಿಂದ ಅಸಹನೆಯಿಂದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ನಮ್ಮ ಮುಂದಿವೆ. ನನ್ನ  `ಮಹಾಚೈತ್ರ' ದ ಬಗ್ಗೆ ನಾಡಿನಾದ್ಯಂತ ಬಿರುಗಾಳಿಯಂತೆ ಎರಡು ವರ್ಷಕಾಲ ಹಬ್ಬಿದ ವಿವಾದ ಇದಕ್ಕೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ. ಇದೇ ರೀತಿ ಪಿ. ವಿ. ನಾರಾಯಣರ `ಧರ್ಮಕಾರಣ' ದ ಬಗ್ಗೆ, ಕಲ್ಬುರ್ಗಿಯವರ `ಮಾರ್ಗ'ದ ಬಗ್ಗೆ, ಬಂಜಗೆರೆ ಜಯಪ್ರಕಾಶರ `ಆನು ಹೊರಗಿನವನು' ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದಗಳೆದ್ದು ಕೆಲವು ಸಲ ಅಂಥಾ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬ್ಯಾನ್ ಮಾಡಿದ್ದನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಆದರೆ ನನ್ನ ಪ್ರಕಾರ ಅಸಹನೆಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ನಮ್ಮ ವೈಚಾರಿಕ ದೌರ್ಬಲ್ಯ ಮೂಲವಾದವು.
ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಮಗೊಪ್ಪಿತವಾಗದ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆರೋಗ್ಯಪೂರ್ಣ ಸಂವಾದ ನಡೆಯುವುದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ವೈಚಾರಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಅಗತ್ಯ. ಅಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಕೃತಿಗಳ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ನಾವು ಒಪ್ಪಬೇಕೆಂದೂ ಅಲ್ಲ. ಪರಸ್ಪರ ಭಿನ್ನವಾದ ವಿಚಾರಗಳ ಕೂಡುಬಾಳು ವಿಚಾರಗಳ ವಿಕಾಸಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯ. ಸಂವಾದಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ವಿಚಾರವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಜಾಗೃತವಾಗಿರಿಸುತ್ತದೆ. ವಚನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳೇನೇ ಇದ್ದರೂ ವಚನಗಳ ತಾಖತ್ತಿರುವುದು ಅವುಗಳ ಸಂವಾದಾತ್ಮಕತೆಯಲ್ಲೇ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅವು ಇಂದಿಗೂ ಸಂವಾದಗಳನ್ನು ಹೊಸಹೊಸತಾಗಿ ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತಿರುವುದು.
ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣವಾದ  ಗ್ರಂಥಋಣ, ವಿಪುಲವಾದ ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿಗಳಿಂದ ತುಂಬಿರುವ ಝಳಕಿಯವರ ಅನುಮಾನ, ತೀರ್ಮಾನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸಂವಾದಕ್ಕಿಳಿಯಬೇಕಾದವರು ನಾಡಿನ ಹಿರಿಯ ವಚನತಜ್ಞರಾದ ಚಿದಾನಂದಮೂರ್ತಿ, ಎಂ ಎಂ ಕಲ್ಬುರ್ಗಿ, ವಿದ್ಯಾಶಂಕರ್, ಮನಜ, ಕೆ ಜಿ ನಾಗರಾಜಪ್ಪ ಮುಂತಾದವರು.
ಝಳಕಿಯವರ ಮಹಾಪ್ರಬಂಧ ಎತ್ತಿರುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಈ ಹಿಂದೆಯೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ಅವರು ಹಲವು ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಪಿಸುಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ, ಬೈಗುಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹಿರಿಯ ಕಿರಿಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ನನ್ನ ಮುಂದೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆಯೇ ಹೊರತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಚರ್ಚೆಗೆ ಇಳಿದಿಲ್ಲವೆನ್ನುವುದು ನಮ್ಮ ವಿದ್ವತ್ತಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಸಾರಿಹೇಳುತ್ತದೆ. ವಚನತಜ್ಞನಲ್ಲದೆ ಕೇವಲ ವಚನಕುತೂಹಲಿಯಾಗಿರುವ ನನ್ನಂಥವರು ಯಾಕೆ ಚರ್ಚೆಗಿಳಿಯಬೇಕು? ಪಂಡಿತರು ಮೌನವಾದಾಗ ನನ್ನಂಥ ಪಾಮರರು ಬಾಯಿದೆರೆಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಇಡೀ ಇತಿಹಾಸದ ಮರುಚಿಂತನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿರುವ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ಮತ್ತು ಝಳಕಿಯವರ ವಚನ ಕುರಿತ ವಿಮರ್ಶೆಯನ್ನು ಹೀಗೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದೆಂದು ನನಗೆ ತೋರುತ್ತದೆ:
ವಚನಗಳು ಜಾತಿಪದ್ಧತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಿರೋಧಿ ಚಳವಳಿಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳೆಂದು ಹೇಳಲು ವಚನಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಆಧಾರವಿಲ್ಲ. ಯಾಕೆಂದರೆ ವೈದಿಕ ವಿರೋಧಿ, ಕೆಳಜಾತಿ ಪರ, ಸ್ತ್ರೀಪರ ಪುರೋಗಾಮಿ ಭಕ್ತಿ ಚಳವಳಿಗಳ ಅಂಗವಾಗಿ ಹನ್ನೆರಡನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ವಚನಚಳವಳಿಯೊಂದು ನಡೆಯಿತೆಂಬ ಗ್ರಹಿಕೆಯೇ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ವೀರಶೈವ ಸಮುದಾಯದವರು ತಮ್ಮ ಮೇಲುಚಲನೆಗಾಗಿ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡ ಒಂದು ಮಿಥ್ಯ ಕಲ್ಪನೆ.
ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕಾಣುವ, ನಮ್ಮ ಯುಗದ ದಂದುಗಗಳಲ್ಲಿ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮವಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನರಸುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಹಲವು ವಚನಪಂಡಿತರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿದೆ. ಬಸವಣ್ಣನಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಲ್‌ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ನನ್ನೂ, ಅಲ್ಲಮನಲ್ಲಿ ಡೆರಿಡಾದಿಗಳನ್ನೂ, ಅಕ್ಕನಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀವಾದವನ್ನೂ, ದಲಿತ ವಚನಕಾರರಲ್ಲಿ ಅಂಬೇಡ್ಕರರನ್ನೂ ಗುರುತಿಸುವ ಅಪ್ರಬುದ್ಧ ವಿದ್ವತ್ತಿಗೆ; ಹಲದನಿಗಳ ಸಂವಾದಾತ್ಮಕ ವಚನವಾಙ್ಮಯದಲ್ಲಿ ಆಖೈರಾದ ಸಿದ್ಧಾಂತ, ಸಂಹಿತೆ, ಸಂವಿಧಾನಗಳನ್ನಾರೋಪಿಸುವ ಆತುರದ ನಿರರ್ಥಕ ಪಾಂಡಿತ್ಯಕ್ಕೂ ಸವಾಲೆಸೆದಿರುವುದರಿಂದ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ಪ್ರೇರಿತ ಚಿಂತಕರು ನಿಜಕ್ಕೂ ಅಭಿನಂದನಾರ್ಹರು. ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಒತ್ತಡಗಳು ನಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಇತಿಹಾಸಗ್ರಹಣಕ್ರಮವನ್ನು ಸಂಕೀರ್ಣ ಬಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಿಸಿತೆನ್ನುವ ವಾದವನ್ನೂ ತಳ್ಳಿಹಾಕಲಾಗದು. ಈ ಬಗೆಗೆ ವಿಸ್ತಾರ ಚಚೆಗೆ ತೊಡಗದೆ ವಚನಕಾರರ ಕುರಿತ ಝಳಕಿಯವರ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ನನ್ನ ನಮ್ರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಇಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸುತ್ತೇನೆ.
ವಚನಕಾರರಿಗೆ ಜಾತಿನಿರ್ಮೂಲನದ ಕಾರ್ಯಪ್ರಣಾಳಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿತ್ತೆಂದು ನಾನೂ ವಾದಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆ ಹೇಳಲು ಹಲವರು ಆಶ್ರಯಿಸಿರುವ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವಯ್ಯಗಳ ಮನೆತನಗಳ ಪ್ರತಿಲೋಮ ವಿವಾಹ ಪ್ರಸಂಗಕ್ಕೆ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಾಗಲಿ, ವಚನಗಳಲ್ಲಾಗಲಿ ದಾಖಲೆಗಳಿಲ್ಲ. ವಚನಕಾರರ ಕುರಿತ ಶಿಷ್ಟ ಹಾಗೂ ಜನಪದ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಘಟನೆಗೆ ಒತ್ತು ದೊರಕಿದ್ದು. ಆದರೆ ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು ವಚನಕಾರರು ಜಾತಿಯ ಪರ ಅಥವಾ ವಿರೋಧವಾಗಿದ್ದರೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ. ವಿರೋಧವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಝಳಕಿಯವರು ಒದಗಿಸಿರುವ ಮುಖ್ಯ ಆಧಾರ ವಚನಗಳಲ್ಲಿರುವ ಜಾತಿಸಂಬಂಧಿತ ವಚನಗಳ ಕುರಿತ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ.
ಕಲ್ಬುರ್ಗಿಯವರ ಸಂಪಾದನೆಯ `ಸಮಗ್ರ ವಚನಸಂಪುಟ'ದಲ್ಲಿ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗಿರುವ 20000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ ಸುಮಾರು ಮೂರು ವಚನಗಳು ಜಾತಿವಿಷಯಕವಾಗಿಯೂ ಶೇಕಡಾ ಒಂದೂವರೆಯಷ್ಟು ವಚನಗಳು ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಿಷಯಕವಾಗಿಯೂ ಇರುವುದರಿಂದ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿರೋಧ ವಚನಕಾರರ ಮೂಲೋದ್ದೇಶವಾಗಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಜೊತೆಗೆ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಿರುವ ವಚನಗಳ ಇಂಗಿತ ಜಾತಿ ಶೋಷಣೆಯ ಅಥವಾ ಬಾಹ್ಮಣರ ಬಗೆಗಿನ ಟೀಕೆಯೆಂದು ಬಗೆಯಲಾರದೆಂದೂ ತರ್ಕಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಜಾತಿ ವಿರೋಧ ವಚನಕಾರರ ಏಕಮೇವ ಮಹದೋದ್ದೇಶವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗದಿದ್ದರೂ ವಚನಕಾರರು ಜಾತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಸಿಟ್ಟು, ಅಸಮಾಧಾನ ಮತ್ತು ಕೊರಗುಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಬಹುದು. ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿರಳವೆಂಬುದು ಅವುಗಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವನ್ನು ಕುಂದಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅಥವಾ ವಚನಕಾರರು ಅಧಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತಿಜಗಳಕ್ಕೆ ತೊಡಗಿಲ್ಲವೆಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೇ ಅವರಿಗೆ ಆ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲವೆನ್ನುವುದೂ ಸರಿಯಲ್ಲ.
ಈ ತೆರನ ವಾದವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರೆ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿಬಿಡಬಹುದು:  ಅಡಿಗರ ಕಾವ್ಯದ್ಲ್ಲಲಿ ಕನ್ನಡವೆಂಬ ಪದ ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ ಬರುವುದರಿಂದ ಅಡಿಗರು ಕನ್ನಡದ ಬಗ್ಗೆ ತಲೆಕೆಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೇ ಇಲ್ಲ; ಅಥವಾ ಝಳಕಿಯವರ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಸತ್ಯವೆಂಬ ಪದ ಬಂದಿರದ ಕಾರಣ ಅವರು ಸತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸಿಯೇ ಇಲ್ಲ.  ಅಥವಾ ವಿತಂಡವಾದಕ್ಕಿಳಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಹೀಗೂ ಹೇಳಿಬಿಡಬಹುದು - ವಚನಕಾರರು ಜಾತಿ ಪರವಾಗಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಜಾತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತಾಡಿಲ್ಲ.
ಆದ್ದರಿಂದ ಜಾತಿ ಸಂಬಂಧಿತವಾದ ವಚನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕೊರತೆ ವಚನಕಾರರು ಜಾತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸಲಿಲ್ಲವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಅಂತಿಮ ಪುರಾವೆಯೆಂಬ ಮಾತನ್ನು ಬದಿಗೊತ್ತಿ ವಚನಕಾರರು ಜಾತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತಳೆದ ನಿಲುವೇನೆಂಬುದರ ಕಡೆಗೆ ಗಮನ ಹರಿಸಿದಾಗ ನನಗೆ ಮೊದಲ ವಚನಕಾರ ಮಾದಾರ ಚನ್ನಯ್ಯನ ಈ ವಚನ ನೆನಪಾಗುತ್ತಿದೆ:
ನಡೆ - ನುಡಿ ಸಿದ್ಧಾಂತವಾದಲ್ಲಿ ಕುಲಹೊಲ ಸೂತಕವಿಲ್ಲ
ನುಡಿ ಲೇಸು ನಡೆ ಅಧಮವಾದಲ್ಲಿ ಅದೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಿಲ್ಲದ ಹೊಲೆ
ಕಳಪಾರದ್ವಾರಂಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಲಬನರಿಯದೆ
ಕೆಟ್ಟುನಡೆವುತ್ತ ಮತ್ತೆ ಕುಲಜರೆಂಬ ಒಡಲವರುಂಟೆ?
ಆಚಾರವೆ ಕುಲ, ಅನಾಚಾರವೆ ಹೊಲೆ
ಇಂತೀ ಉಭಯವ ತಿಳಿದರಿಯಬೇಕು
ಕೈ ಉಳಿಕತ್ತಿ ಅಡಿಗುಂಟೆಗಡಿಯಾಗ ಬೇಡ, ಅರಿ ನಿಜಾತ್ಮರಾಮರಾಮನಾ
ಕೆಲವು  ವೃತ್ತಿಗಳು ಮೇಲೆಂದೂ ಕೆಲವು ಕೀಳೆಂದೂ ನಂಬಿರುವ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಮೇಲುಕೀಳುಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡಿಸಿ ಆಚಾರದವರೇ ಕುಲದಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠರಾದವರಿಗಿಂತ ಮೇಲೆಂದು ಹೇಳುವುದಲ್ಲದೆ, ತನ್ನ ಕಸುಬಿನ ಸಂಕೇತಗಳಾದ ಕೈ ಉಳಿಗತ್ತಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಅಡಿಯಾಳಾಗದೆ ಬಾಳಬೇಕೆಂದು ಚನ್ನಯ್ಯ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಬಹುತೇಕ ಭಕ್ತಿ ಪಂಥಗಳವರಂತೆ ಶರಣರೂ ತಮ್ಮ ಪಂಥದಲ್ಲಿ ದೀಕ್ಷಿತರಾದವರನ್ನು ಸಮಾನರೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಇದೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ. ಮೇಲು ಕೀಳಿನ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ದೀಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ಪಂಥದ ಆಚಾರಗಳ ಮೂಲಕ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದು ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಜಾತಿವಿನಾಶಕ ಪ್ರಣಾಳಿಕೆಯ ಹಿಂದುವರಿಕೆಯಲ್ಲ, ನಿಜ. ಆದರೆ ಒಪ್ಪಿತವಾದ ಶ್ರೇಣಿ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಇದು ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ವಚನಕಾರರು ಜಾತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಏನೂ ಹೇಳಲಿಲ್ಲವೆಂದಾಗಲಿ ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪಿದ್ದರೆಂದಾಗಲಿ ಹೇಳಲು ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ವಚನಕಾರರು ಜಾತಿಸೂಚಕ ಪದಗಳನ್ನು ಬೈಗುಳವಾಗಿ ಬಳಸಿರುವುದು ನಿಜವಾದರೂ ಇದು ಅವರು ಬಳಸಿರುವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಡಗಿರುವ ದೋಷವೇ ಹೊರತು ಚಿಂತನೆಯ ಅಂಶವೆಂದು ಹೇಳಬರುವುದಿಲ್ಲ.
ಇಲ್ಲಿ  ಒಂದು ಆಕ್ಷೇಪಣೆ ಎತ್ತಬಹುದು. ಜಾತಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಇ್ಲ್ಲಲಿ ಕುಲ ಪದ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ, ಜಾತಿ ಬೇರೆ ಕುಲ ಬೇರೆ ಎಂದು. ಆದರೆ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕುಲ, ಜಾತಿ, ಮತ ಎಂಬ ಪದಗಳು ಬಹುತೇಕ ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾಗಿ ಬಳೆಕೆಯಾಗುತ್ತಾ ಬಂದಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ 'ಕುಲವೇನೋ ಅವಂದಿರ ಕುಲವೇನೋ?' ಎಂದು ಬಸವಣ್ಣ ಕೇಳಿದಾಗ 'ಜಾತಿಹೀನನ ಮನೆಯ ಜ್ಯೋತಿ ತಾ ಹೀನವೆ?'ಎಂದು ಸರ್ವಜ್ಞ ನುಡಿದಾಗ 'ಕುಲಕುಲವುಲವೆಂದು ಹೊಡೆದಾಡದಿರೆ'ಂದು ಕನಕದಾಸ ಅರುಹಿದಾಗ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನೇ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ.
ಇನ್ನು ಝಳಕಿಯವರ ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖ್ಯ ವಾದವನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಬಹುದು. ವಚನಗಳು ಜಾತಿವಿರೋಧಿಯಾಗಿದ್ದವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಒತ್ತಡಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ವೀರಶೈವರು ತಮ್ಮ ಜಾತಿಯ ಮೇಲುಚಲನೆಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದರೆಂಬ ವಾದ ಪೂರ್ಣ ಸತ್ಯವಲ್ಲ. ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಜಾತಿಶೋಷಣೆಯ ಬಗೆಗಿನ ಅಸಮಾಧಾನ ಬಂದಿರಲಿಲ್ಲವೆಂದಾಗಲಿ `ವಚನವಾಙ್ಮಯ'ದ ಬಗೆಗೆ ಅರಿವಳಿಕೆಯಿತ್ತೆಂದಾಗಲಿ ಹೇಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಹನ್ನೆರಡನೆ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಆಗಮನದವರೆಗಿನ ನಾಲ್ಕು `ಶೂನ್ಯ ಸಂಪಾದನೆ'ಗಳು, 'ಲಿಂಗಲೀಲಾ ವಿಲಾಸ'ದಂಥ ವಚನ ಸಂಗ್ರಹಗಳು, ಸಿಂಗಳದ ಸಿದ್ಧಬಸವಾದಿ ಪಂಡಿತರ ಟೀಕುಗಳೂ ವಚನದ ಬಗೆಗಿನ ಚಿಂತನೆ ಕಾಳಜಿಗಳ ನಿರಂತರತೆಗೆ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿವೆ. ಅಂದರೆ ವಚನಗಳನ್ನು ಕನ್ನಡ ಭಾಷಿಕರು ಧುತ್ತೆಂದು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಇಂಜೆಕ್ಷನ್ ಚುಚ್ಚಿದಾಗ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ.
ಜಾತಿಯ ಬಗೆಗಿನ ಟೀಕೆ ವಚನಕಾರರ ಪೂರ್ವದಲ್ಲೇ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಶುರುವಾಗಿ ಆ ನಂತರದಲ್ಲೂ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಹಾಗೆಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಡಾಂಭಿಕತೆಯ ವಿಡಂಬನೆ, `ಪಂಪಭಾರತ'ದ ಕರ್ಣನ ಕುರಿತ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ, ಇತರ ಜೈನ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಹರಿಹರ-ರಾಘವಾಂಕಾದಿಗಳಲ್ಲಿ, ಸರ್ವಜ್ಞನಲ್ಲಿ, ಹರಿದಾಸ-ತತ್ವಪದಕಾರರಲ್ಲಿ, ಜನಪದದಲ್ಲಿ ಜಾತಿತಾರತಮ್ಯದ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಮತ್ತು ಟೀಕೆಗಳು ಬಂದಿವೆ. ಇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಭಕ್ತಿ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೂ ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆ.
ವಚನ ವಾಙ್ಮಯ ಕುರಿತ ಬಹುತೇಕ ಇತಿಹಾಸಗಳೂ ಚಿಂತನೆಗಳು ಅದರ ಸಂದರ್ಭವನ್ನಾಗಿ ವೀರಶೈವ ಮತವೊಂದನ್ನೇ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡುತ್ತವೆ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ ವಚನಕಾಲದ ನಂತರದ ಸಂಗ್ರಹಗಳು, ವಚನಕಾರರ ಕುರಿತ ಕಾವ್ಯ-ಪುರಾಣಗಳು ಮಾತ್ರ ವಚನಕಾರರು ಕೊಟ್ಟ ಚಾಲನೆಯ ಮುಂಬರಿಕೆಗಳಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅದು ಹಾಗಲ್ಲ. ವಚನಕಾರರು ನೀಡಿದ ಚಾಲನೆಯ ಮುಂಬರಿಕೆಯನ್ನು ಅವರ ಆಚಾರ-ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಾ ಹೋದ ಕೊಡೇಕಲ್ ಬಸವೇಶ್ವರ ಮತ್ತವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಬರಹ-ಬದುಕುಗಳಲ್ಲಿ, ನಿಮ್ನಜಾತಿಗಳ ಸಂತರ ಕುರಿತಾದ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ, ಮಲೆ ಮಾದೇಶ್ವರ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ದೇವಾಂಗ ಜನಾಂಗದ ರುದ್ರಮುನಿ ಕುರಿತ ಮತ್ತು ಕುರುಬ ಜನಾಂಗದ ಸಂತ ರೇವಣಸಿದ್ಧನನ್ನು ಕುರಿತ ಮೌಖಿಕ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಅರೂಢ ಮತ್ತು ತತ್ವಪದಕಾರರಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.
ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ನಾನು ಮಲೆ ಮಾದೇಶ್ವರ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಐದು ಮತ್ತು ಆರನೆಯ ಶೂನ್ಯಸಂಪಾದನೆಗಳೆಂದು ಕರೆದಿದ್ದೆ. ಕೆಳಜಾತಿಯ ಸಂತರ ಕುರಿತ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಘಟನೆ ಪುನರಭಿನೀತವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂತರು ಕಲ್ಯಾಣ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಲು ಹೊರಟಾಗ ಲಿಂಗವಂತರಾದ ಜಂಗಮರು ತಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಸಂತರು ತಮ್ಮ ಪವಾಡವೊಂದನ್ನು ಮೆರೆದು ಲಿಂಗವಂತರಿಗಿಂತ ತಾವು ಶಕ್ತಿವಂತರೆಂಬುದನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟು ವಿಜಯಿಗಳಾಗಿ ಕಲ್ಯಾಣಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಶರಣರ ತತ್ವವನ್ನೊಪ್ಪಿಯೂ ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದ ಕೊಡೇಕಲ್ಲಿನವರಂತೆ ಮಂಟೇಸ್ವಾಮಿಯಾದಿ ಪಂಥಗಳವರೂ ಶರಣ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಇವು ನಿದರ್ಶನಗಳಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಲದೆ ವಚನಕಾರರ ಪ್ರಭಾವ ಕನ್ನಡಸೀಮೆಯ ಗಡಿದಾಟಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಸಂತರನ್ನು, ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಸಿದ್ಧರನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆ. ಆಂಧ್ರದ ಮಹಾಕವಿ ಪಾಲ್ಕುರಿಕೆ ಸೋಮನಾಥ, ನಂತರ ವೇಮನರೂ ಶರಣ ಚಿಂತನೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದವರೇ ಆಗಿದ್ದಾರೆ.
ವಚನಗಳು ಇಪ್ಪತ್ತನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ  ಅಚ್ಚಿನರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟದ್ದು ನಿಜವಾದರೂ ಆ ಮೊದಲಿಗೂ ತಾಳೆಯೋಲೆ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಾರದಲ್ಲಿದ್ದವು.  ವಚನಗಳ ರೂಪಾಂತರಗಳಂತಿರುವ ಜನಪದ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತರಕರ್ನಾಟಕದ ಹಲಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ  ಹಲವು ಸಲ ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಒಂದು ಜಾತಿಯವರು ವಚನಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಅಧಿಕೃತ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥವಾಗಿ ನೋಡಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಇಂದು ಇತರ ಜಾತಿಗಳವರೂ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರನ್ನು ವಚನ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಂದರೆ ಎಲ್ಲ ಸಮುದಾಯಗಳವರೂ ತಮಗೆ ಬೇಕಾದ್ದನ್ನು ವಚನಗಳಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ ವಚನವಾಙ್ಮಯ ಅಂತ್ಯಜ ಮೊದಲಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕಡೆಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಜಾತಿಮೂಲದ ಸಂತರ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಮುಚ್ಚಯ.
ಇವರೆಲ್ಲರೂ ತಮಗೆ ಬೇಕಾದ ಕತೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂದು ಝಳಕಿಯವರು ತಿರುಗುಬಾಣ ಬಿಡಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರಾದರೂ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದೇನು? ಆಧುನಿಕಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ  ಜಾತಿಯ ವೈಷಮ್ಯವಾಗಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಟೀಕೆಯಾಗಲಿ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಸಾಬೀತು  ಪಡಿಸಲು ವಚನಗಳನ್ನು ನೆಪ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಧಾಂಬಿಕತನವನ್ನು ಸ್ವತಃ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾದ ಏಕನಾಥ ಮಹಾರಾಜರಂಥವರು ಮಾಡಿರುವುದನ್ನೂ ಮರೆತಿದ್ದಾರೆ? ಈ ಮೂಲಕ ಅವರು ಯಾರ ಹಿತವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಹೊರಟಿದ್ದಾರೆ? ನನ್ನ ನಮ್ರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಿರುವ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಇನ್ನಾದರೂ ಎಲ್ಲ ಸಮುದಾಯದ ವಚನ ತಜ್ಞರು ಮುಂದೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡುಹೋಗುತ್ತಾರೆಂದು ನನ್ನ ಹಾರೈಕೆ.
ವಚನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೊಸ ಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ಚರ್ಚೆಗಳಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಿರುವ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ಮತ್ತು ಡಂಕಿನ್ ಝಳಕಿಯವರಿಗೆ ನಾನು ಮತ್ತೆ ನನ್ನ ಧನ್ಯವಾದಗಳನ್ನರ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.